Lefsebakst med kjærleik og kunnskap

Bakstekjerringane smør på akkurat passe: - Me bakar med kjærleik og kunnskap, det går ikkje på slump her, fortel dei.

Gløym amerikanske smultringar. Her sverger til og med politifolk, som så mange andre, til lefseklipp attåt kaffien i pausa.

Inne i Leveld lefsebakeri driv fem damer på, denne føremiddagen. Lefseklingemna ligg klare til å bli mata gjennom eltemaskina. Derifrå står Gro Simarud og Gudrun Roe klare for å finkjevle. For lefsa skal vera tynn.

Ei og ei ender dei opp på takka. Med lett hand og bakstepinne, klappar dei ut luftbobler slik at lefsene ikkje bles seg opp. Varmen er høg – med dei har det i fingrane. Ferdig steikt, endar lefsa oppå frysaren til avkjøling i utsalsdelen av bakeriet.

Neste etappe startar med smørjing. Ei spesiallaga stanse, gir lefsene rett form. Den har stått her i dei 22 åra Gro har vore her.

-Det gamle er alltid best, seier Gro lurt.

-Då kan me skryte av oss sjølve og då, svarer Kari Elisabeth Lågrinn frå smørjebenken.

Og avkappet, går rett i pose, opp på vekta med ein teipbit på enden, og er klar for sal. Lefsene går til siste kvalitetskontroll, blir pakka i emballasje og er klare for å sendast ut i butikkar i og utanfor dalen.

Tek ingen snarvegar

Bakeriet har sin eigen rytme. Maskiner kan ikkje erstatte handverket. For dagleg leiar Ulrica Brunner Runhovde, tok det eit halvt år før ho steikte den perfekte lefsa. Og dei sparer ikkje på råvarene. Berre denne dagen har det gått med heile 15 kg til smørkremen på lefseklingen. Stemninga er munter, kaffikoppen er nær og latteren sit laust.

-Ein brukar mykje tid på jobb og me er ikkje maskiner. Løna skal vera ordentleg, og stå i stil til varene me lagar. For me brukar ikkje cirkamål, baksten er laga med omsorg, kjærleik og kunnskap. Det sosiale også er viktig. Her skal alle ha det bra, og jobbe mest på dei stasjonane dei likar. Men me rullerer, for elles er det einsidig arbeid, fortel Runhovde.

Tre dagar i veka bakar dei lefsekling her. Til hausten er det 36 år sidan tre av bygdas damer starta opp bakeriet, då dei oppdaga at den tradisjonsrike bakstekulturen var i ferd med å forsvinne. For det var ikkje opplagt at dei yngre lærte seg kunsten. Målet var å føre den lokale baketradisjonen vidare, og samstundes skaffe deltidsarbeid i bygda.

135 000 lefsekling i året

No er det kring ti damer som jobbar her deltid. Og framleis ligg lefseklingen på salstoppen. Dagens bakstekjerringar lagar kring 135 000 ferdige lefsekling i året. Likevel har det med tida kome til fleire bakevarer.

Vekkarklokka ringer i heile lokalet. Det er tid for å sleppe til nye gommokaker i omnen. Sissel Stave bøyer seg unna den verste dampen. For lukta av hornsal svir i nasen. Lenger bort på benken har ho sukkerbrød ståande til avkjøling. Stave er konditor, og er kjent for marsipankakene sine. I tillegg lager ho mykje anna godt, som potetkaker for å nemne noko.

-Eg er glad eg vart spurt om å vera her, etter å ha jobba på Sundre i mange år. Folk får berre kome opp hit. Men me bringer også, seier ho lurt.

Gudrun Roe, har jobba her i snart to år.

-Det er moro og meir ein livsstil. Det er jo ei nisje og lokal tradisjon, som me fryktar kan bli borte. Det er jo med og driv oss, seier Gudrun og børstar av seg litt mjøl.

-Me blir jo nokre mjølnissar av å jobbe her, seier Gro.

Kari Elisabeth Lågrinn kombinerer bakst med frisøryrket.

-Det er spennande å gjera andre ting. Eg kunne ikkje fått det betre. Det er ein fin kombinasjon – for det er lett å stivne i det ein er vane med å gjere. Det er ein triveleg gjeng. Då toler ein å jobbe litt, seier ho i det ho er på beina att, tydeleg rastlaus og klar for å gyve laus på ei ny økt.

Tenkjer nytt – utan å tulle

Det er no eitt år sidan Runhovde tok over som dagleg leiar. Ho hadde då jobba på lefsebakeriet i eitt halvt år etter at familien kom flyttande frå Sverige.

-Me kjøpte hus av ei som jobba her. Det var ho som tipsa om at dette kanskje kunne vera ein jobb. Eg starta med to dagar i veka, så balla det på seg. Eg har vore lærar og jobba i ein kombinert kafé og bokhandel. Det er moro å prøve nye ting, og godt å gjere noko anna, fortel ho.

-Rummebrød, gommokaku og lefsekling er jo tradisjonsbakst. Korleis jobbar de for at produkta skal vera relevante, og med i tida?

-Me fryktar jo at tradisjonsbaksten forsvinn med den eldre generasjonen. Difor er det viktig å få yngre på banen, samtidig som me held på tradisjonane. Difor må me tenkte litt nytt, utvikle produkta så dei kanskje passar fleire, utan å tulle med dei. Å sjå kva me kan gjere med det me har, gjer jobben kreativ og morosam, seier Runhovde.

Men frykt ikkje. Lefseklingen blir ikkje endra. Den høyrer til småmaten på dei store dagane i livet, slik som dåp og bryllaup.

-Me har fått bestillingar på andresortering, men det er jo ikkje det me vil produsere. Men lefser som ikkje er perfekte etter vårt mål, sel me sjølvsagt billigare. Lefseklipp har vorte superpopulært. Det sel me berre i bakeriet. Til og med politifolk er ofte innom for å ha til pausa. For me kastar ingenting i prinsipp, i så fall berre tørre kantar. Det er me flinke på.

Jordbærlefse til folket!

No får du også flatbrød med smak av kvitlauk, pepar, sesamfrø og flaksalt som tilbehøyr til middagen, eller kanskje til ost og liknande delikatesser frå bakeriet.

Til ein bursdag enda Ulrica opp med å fylle to lefser, ein med mandelfyll, den andre med jordbærkrem. Ho la ut bilete på nett for moro, og denne dagen har dei alt fått bestillinga av seks lefsekling med jordbærkrem.

-Det er då kardemomme i lefsedeigen, og det minner litt om fastelavnsbolle – berre at det er med lefse, forklarar ho.

Damene står og diskuterer kva dei skal ta til pris.

-Det handlar om å tore å prøve. Eg har tru på at variasjon kan lokke også nye kundar, seier Ulrica.

-Me prøver, for det er jo knallgodt, spesielt den med mandelfyll, seier Kari Elisabeth og Gudrun.

-Dette var heilt nytt for meg, seier Gro.

Inn døra kjem Mona Strendo for å bestille marsipankake og få med seg nokre posar med lefseklipp denne dagen.

-Eg kjem stadig for å kjøpe lefseklipp. Når det ikkje er bakar på Sundre er det greitt å køyre seg ein tur hit for å lufte seg litt i bygda, seier ho.

Står sterkare saman

Gro Simarud fortel det var heilt andre forhold då ho starta ved bakeriet for 22 år sidan. Ho gjekk frå jobb i skule og barnehage i Leveld, men då vikariatet var slutt, fekk ho napp på bakeriet. Sidan har ho vore her.

-Med tida har det vorte meir baking. Tidlegare leverte me heller ikkje varer ut av dalen, då var det berre i bakeriet ein kunne handle. Etter me vart med i Hallingkost-nettverket, har me også levert ut av dalen og det har auka på, fortel ho.

Å få døgnopen Snarkjøp-butikk på andre enden av bygget, har også vore viktig. Det gjer at bakeriet også får ut varer på helg og utanom opningstid. Det er berre å fiske med seg ein pose på veg til hytta eller helgekosen. Og nysteikte potetkaker fredagar går unna.

-Ein kan bestille for me går fort tom. Men i feriar brukar me å lage til meir. Potetkakene er jo brukandes til alt. Ein kan jo ha på alt frå pølse til sjokoladepålegg, seier Runhovde.

Runhovde sel også rideklede gjennom bedrifta si The Bohemian Horse frå Leveld. I tillegg, er det mogleg å kjøpe barneklede frå den lokale bedrifta, Hallingbarna.

-Det eine gir det andre, som gir det tredje. Det er heilt topp at me er fleire her, seier ho.